Procena zagađenja polutantima naftnog tipa u zemljištu sa istočnih obronaka specijalnog rezervata prirode "Suva planina" - Uporedna analiza dve ekstrakcione metode (Soxhlet i ultrazvuk)

Abstract

Zagađivanje zemljišta je rastući problem XXI veka koji dovodi do raznih promena kvaliteta zemljišta i životne sredine, generalno. Cilj ovog rada bio je da se odredi tip i stepen zagađenja zemljišta organskom supstancom naftnog porekla na istočnim obroncima Suve planine. Ovaj lokalitet je odabran zbog svog izuzetnog značaja, budući da predstavlja Specijalni rezervat prirode na čijem su području prema zakonskim regulativama ustanovljeni režimi sva tri stepena zaštite. Pored toga, uzorci ispitivani u ovom radu su iskorišćeni kao supstrati za uporednu analizu dve različite metode za ekstrakciju organske supstance iz zemljišta (Soxhlet i ultrazvuk). Uzorci su ekstrahovani metodom po Soxhletu i ultrazvučnom ekstrakcijom. Ekstrakti su saponifikovani, razdvojeni hromatografijom na mikrokoloni na frakcije, koje su dalje analizirane primenom gasne hromatografije sa masenom spektrometrijom (eng. gas chromatography-mass spectrometry, GC-MS). U interpretaciji rezultata korišćene su raspodele i obilnosti individualnih organskih jedinjenja u hromatogramima i geohemijski parametri, kao što su CPI (eng. Carbon Preference Index) i TAR (eng. Terestrial/Aquatic Ratio). Identifikacija individualnih jedinjenja izvedena je na osnovu masenih spektara. Utvrđeno je da na ispitivanom lokalitetu nema zagađenja naftom i njenim derivatima, kao i da je nativna organska supstanca pretežno suvozemnog porekla. Ultrazvučna ekstrakciona metoda se pokazala efikasnijom za ekstrakciju nižih n-alkana, dok se metodom po Soxhletu efikasnije ekstrahuju viši n-alkani. U odnosu na alkene i sterole efikasnost obe ekstrakcione metode je relativno slična, dok je za ekstrakciju masnih kiselina efikasnija ultrazvučna ekstrakcija. Stoga se ne preporučuje poređenje raspodela i obilnosti individualnih organskih jedinjenja i vrednosti geohemijskih parametara u uzorcima koji su ekstrahovani različitim metodama. Na osnovu rezulata utvrđeno je i da se ultrazvučna ekstrakcija organske supstance iz zemljišta mora primenjivati obazrivo, jer može prouzrokovati njenu delimičnu degradaciju.